Νέο Casus Belli γραφει ο Καθηγητής Νίκος Λυγερός

Όλοι αυτοί που τόσα χρόνια ζουν μέσα στη φοβία ενός υποτιθέμενου Casus Belli εκ μέρους της Τουρκίας το οποίο δικαιολογεί μια πρωτοφανή αδράνεια στο διπλωματικό επίπεδο, θα υποστούν την πραγματικότητα ενός νέου Casus Belli. Αυτή τη...
 φορά δεν αφορά αποκλειστικά στην Ελλάδα για να μπορέσουν να μην δράσουν δίχως να φανεί η προπαγάνδα τους. Τα δεδομένα είναι εξ ορισμού πιο σύνθετα και εμπλέκονται περισσότεροι παίκτες όπου η έννοια της συμμαχίας έχει ένα πραγματικό νόημα. Το θέμα των γεωτρήσεων στα σύνορα των ΑΟΖ της Κύπρου και του Ισραήλ πήρε επιτέλους διεθνείς διαστάσεις και η πραγματικότητά του απορρίπτει όλες τις κατηγορίες για έλλειψη δυναμικής και αποτελεσματικότητας της ΑΟΖ. Αφού η τελευταία είναι τόσο ασήμαντη όπως νομίζουν μερικοί ειδήμονες, γιατί προκαλεί τόσο ενδιαφέρον; Βέβαια οι ίδιοι μπορεί να προσπαθήσουν να μην προχωρήσουμε σε αυτήν την οδό, αλλά μάταια, διότι είναι και θέμα αξιοπρέπειας. Η ΑΟΖ της Κύπρου έχει γίνει αποδεκτή επί του πρακτέου από τρεις χώρες: την Αίγυπτο (2003), τον Λίβανο (2007) και το Ισραήλ (2010). Με ποιο δικαίωμα παρουσιάζεται η Τουρκία έτοιμη να προκαλέσει τους πάντες σε αυτήν την περιοχή, η οποία δεν την αφορά καν ως ΑΟΖ; Απλώς έχει συνηθίσει να λέει πολλά και να ακούγεται. Με αυτόν τον τρόπο έχει ενισχύσει την απραξία σε διπλωματικό επίπεδο. Μόνο που τώρα το θέμα της γεώτρησης δεν είναι πια τεχνητό για κανέναν ακόμα και για αυτούς που δεν το υποστηρίζουν. Επιπλέον δεν πρόκειται για μια συζήτηση κυρίων. Τα οικονομικά συμφέρονται είναι ξεκάθαρα σε όλους. Κατά συνέπεια, σε αυτή την περίπτωση θα φανεί χωρίς δυσκολίες ποιος έχει πραγματικά την ικανότητα να υποστηρίξει τα λεγόμενά του σε διακρατικό επίπεδο. Η Κύπρος ανήκει σε ευρωπαϊκό πλαίσιο όπως και η Ελλάδα βέβαια. Η ΑΟΖ της έχει αναγνωρισθεί από τρεις χώρες οι οποίες δεν ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Κατά συνέπεια μιλούμε για τριάντα χώρες. Επιπλέον οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν τη συνήθεια να ενοχλούν τα οικονομικά συμφέρονται των εταιριών τους. Θα δούμε λοιπόν κατά πόσο η υλοποίηση του νέου Casus Belli της Τουρκίας είναι εφικτή. Μπορεί ο πολεμικός στόλος της να περιφέρεται στην Ανατολική Μεσόγειο και μάλιστα καλά κάνει. Αφήνει παντελώς αδιάφορους. Ανήκει αποκλειστικά στο πλαίσιο της προπαγάνδα της, την οποία κανείς δεν υπολογίζει ουσιαστικά σε διεθνές επίπεδο. Έχει σημασία λοιπόν η θέση μας και η τοποθέτησή μας σε αυτό το θέμα, το οποίο ανήκει στο Διεθνές Δίκαιο και στο Δίκαιο της Θάλασσας, όλες οι άλλες δικαιολογίες είναι άχρηστες. Ας παρέχουμε επιτέλους έργο στη Μεσόγειο.         

ΑΟΖ, Γενοκτονία και Θεωρία Παιγνίων

Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι τα θέματα της ΑΟΖ και της Γενοκτονίας μπορούν να συσχετίζονται. Κι όμως η πραγματικότητα το αποδεικνύει. Ένα αποτελεσματικός τρόπος για να κατανοήσουμε αυτό το γεγονός είναι να το εντάξουμε στο πλαίσιο της θεωρίας παιγνίων. Σε αυτό, οι παίκτες έχουν αρχικά συμφέροντα, τα οποία λειτουργούν ως υπόβαθρο, αλλά και στρατηγικές συμπεριφοράς μέσα στο πεδίο δράσης. Καθώς η ΑΟΖ δρα ως καταλυτικό στοιχείο, προκαλεί αναμενόμενες αντιδράσεις. Ο καθορισμός της γεώτρησης στην περιοχή, όπου συνορεύουν οι ΑΟΖ της Κύπρου και του Ισραήλ μετά από την διακρατική συμφωνία, αποτελεί αλλαγή φάσης του παιγνίου. Αυτό δεν είναι πια δυνητικό, διότι η γεώτρηση είναι μία υλοποίηση. Όσο ήταν δυνητικό το παίγνιο, ο κάθε παίκτης μπορούσε να θεωρήσει ότι υπάρχει ή όχι, ανάλογα με τη θέλησή του. Τώρα αυτό δεν ισχύει πια. Επιπλέον, οι προκλητικές κινήσεις της Τουρκίας, οι οποίες δεν είναι παρά κινήσεις απόγνωσης, προκαλούν αναπόφευκτα αντιδράσεις από τους άλλους παίκτες. Το Ισραήλ έχει υποστεί μία γενοκτονία. Η Ελλάδα έχει υποστεί μία γενοκτονία. Και η Κύπρος ένα έγκλημα πολέμου. Αυτές οι περιοχές δεν είναι τυχαίες και αποτελούν διαχρονικά μία συνέχεια. Μία από τις καλύτερες αποδείξεις είναι οι Ιππότες της Μάλτας, οι οποίοι είναι οι διάδοχοι των Ιπποτών των Ιεροσολύμων, της Κύπρου και της Ρόδου. Έχει ενδιαφέρον ν' αντιληφθούμε ότι η έννοια της ΑΟΖ καλύπτει μέσω των διακρατικών συμφωνιών, αλλά και του ευρωπαϊκού πλαισίου την ίδια τοπολογική συνεκτικότητα. Έχουμε λοιπόν ένα τοποστρατηγικό πεδίο δράσης, στο οποίο ιστορικά ανήκε κι η Αρμενία, η οποία έχει υποστεί κι αυτή μία γενοκτονία. Και δεν πρέπει να ξεχάσουμε ότι η αναφορά σε αυτή, αλλά και στα κατεχόμενα της Κύπρου διώκεται ποινικά στην Τουρκία, διότι υπάρχει άρθρο που την απαγορεύει στον Ποινικό της Κώδικα. Όταν εξετάζουμε ολικά αυτό το πλαίσιο αντιλαμβανόμαστε ότι η κίνηση του Ισραήλ ως αντίποινα στις στρατιωτικές κινήσεις της Τουρκίας, που αφορά την προώθηση της αναγνώρισης της γενοκτονίας των Αρμενίων μέσω του lobby τους, όχι μόνο δεν είναι εκτός πλαισίου, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι, αλλά είναι ορθολογική μέσα στη θεωρία παιγνίων. Δεν είναι λοιπόν μία κίνηση αντιπερισπασμού, όπως μπορεί να χαρακτηρισθεί επιφανειακά. Το πλαίσιο της ΑΟΖ με τα 200 Ναυτικά Μίλια επιτρέπει μία συνοχή την οποία δεν υποστήριζαν τα χωρικά ύδατα με τα 12 Ναυτικά Μίλια. Είναι ελάχιστοι αυτοί που αντιλήφθηκαν αυτές τις επιπτώσεις, οι οποίες είναι ριζοσπαστικές και θεμελιακές. Αφού προσπαθεί η Τουρκία να αποφύγει τις αναγνωρίσεις των γενοκτονιών που έχει πράξει, δυσκολεύεται να δράσει ανεξάρτητα και ποντάρει στις υποχωρήσεις των άλλων παικτών. Αυτό προσπάθησε με την υπόθεση του Αρτσάχ στη γη, αυτό προσπαθεί με την ΑΟΖ στη θάλασσα. Αλλά η ανθρωπότητα και ο χρόνος δεν ξεχνούν.

Η επανάσταση του Κεμάλ μέσω του περάσματος του χρόνου αποδεικνύεται τελικά ότι είναι το στρατηγικό λάθος της Τουρκίας. Λειτουργώντας επίσημα μέσα στο πλαίσιο της απόρριψης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Τουρκία θεμελιώθηκε δομικά πάνω στη γενοκτονία, η οποία ήταν για εκείνη το προαπαιτούμενο για την εξέλιξή της. Το πρόβλημα είναι ότι εξ αρχής εξαρτάται από τη γενοκτονία και η αναγνώριση της τελευταίας είναι μια δομική απόρριψη των θεμελίων της Τουρκίας, δηλαδή της συμβολής του Κεμάλ. Και κάθε νέα αναγνώριση είναι ένα πλήγμα στη δομή της. Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει λύση για την Τουρκία και βρίσκεται, σε μια στρατηγική αδιέξοδο. Στο σκάκι θα λέγαμε ότι η θέση της είναι εκείνη του Zuzwang. Ένας τρόπος επίλυσης είναι η αλλαγή πλαισίου και η καταδίκη του Κεμάλ, ο οποίος μπορεί να προστεθεί ως ένα λάθος στην εξέλιξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτή η προσπάθεια είναι το νεοοθωμανικό δόγμα στην ουσία του, δίχως βέβαια να υπάρξει μια ανάδειξη του θέματος από την ηγεσία. Αυτή όμως η προσέγγιση επιστρέφει το λαό σε μια μουσουλμανική τάση, όπου το ισλαμικό κίνημα είναι φυσιολογικό, ακόμα και αν δεν απαντά σε ορθολογικά κριτήρια για την Τουρκία, η οποία σε αυτή τη φάση δεν θα υπάρχει πια. Αυτή η αλλαγή όμως έχει επιπτώσεις σε σχέση με κράτη που ανήκουν στο πλαίσιο του ιουδαίου-χριστιανισμού. Διότι πλέον οι παλαιότερες συμμαχίες δεν έχουν πια νόημα αφού το θρησκευτικό στοιχείο επανέρχεται και μαζί το ιστορικό του πλαίσιο. Η Τουρκία μέσω του νεοοθωμανικού πλαισίου για να πρωτοστατεί και να αποτελεί μια από τις αιχμές των δοράτων πρέπει ν' ακολουθήσει μια γενικότερη τάση, η οποία υπάρχει εδώ και αιώνες. Αυτή η γενικότερη αντιπαράθεση έχει τις ρίζες της στους Αγίους Τόπους και την ιστορία τους. Έτσι για να διορθώσει το στρατηγικό της λάθος η Τουρκία πρέπει να αλλάξει υψηλή στρατηγική και να ενταχθεί σ' ένα πεδίο δράσης που πρώτον την απορρίπτει δομικά, δεύτερον τροποποιεί οριστικά τις συμμαχίες της και την μετατρέπει σε διάδοχο μιας διαχρονικής αντιπαράθεσης. Με την πάροδο του χρόνου, η Ευρώπη έχει αντιληφθεί αυτή τη γενική τάση, η οποία παραμένει διαχρονικά σε τοπικό επίπεδο. Επιπλέον, η συνέχεια των τοπικών αντιπαραθέσεων κρύβουν αυτήν την ουσιαστική αλλαγή. Έτσι μόνο οι γεωστρατηγιστές αναδεικνύουν νέα σχέδια πάνω σε παλαιά νοητικά σχήματα, ενώ οι πολιτικοί αναζητούν ακόμα λύσεις μέσω ενός ρεαλισμού που δεν είναι πια πραγματικότητα, διότι το στρατηγικό λάθος έχει βάθος.